Interview Lei Cox - Oranje Nassau

Lei Cox (geboren op 1 augustus 1933) werkte zowel als houwer als medewerker bij de Reddingsbrigade op de Oranje Nassau I. Hij groeide op in een boerenfamilie, in een gezin met maar liefst acht kinderen! Een aantal van zijn broers zijn ook ondergronds gegaan, echter hebben zij het zware werk daar niet allemaal volgehouden.

Toen Lei op de basisschool zat, had hij al zijn eerste bijbaantje, bij de paters in de tuin. Met twaalf jaar werd hij al uit de klas gehaald, om te starten op de Ondergrondse Vakschool (OVS)! Na een paar maanden moest Lei de OVS eigenlijk weer verlaten, aangezien toen werd ontdekt dat hij met zijn twaalf jaar nog veel te jong was… Hij mocht gelukkig blijven, maar moest vanwege zijn jonge leeftijd wel twee jaar langer blijven zitten in de eerste groep. Dit verhaal behaalde zelfs de krant! 

Lei begon als houwer en groeide door naar ploegbaas. Bovendien was hij werkzaam op de Reddingsbrigade. Als ploegbaas zijnde kreeg hij onder andere meerdere Spanjaarden onder zijn hoede. Over alle mijnwerkers waar anderen “niks mee konden”, zoals dat toen gezegd werd, werd gezegd: “Stuur ze maar naar Cox!”. Hij wist hier namelijk wel raad mee! Luisteren en hard werken waren twee belangrijke eisen in zijn ploeg. Gaven de mijnwerkers hier geen gehoor aan, dan had Lei er geen moeite mee ze weg te sturen…

In zijn vrije tijd voetbalde Lei veel bij de voetbalclub. Hij werd benaderd om opzichter te worden, maar dan moest hij elders gaan voetballen en zijn voetbalkameraden, die “reguliere” mijnwerkers waren, laten vallen. Hier ging Lei absoluut niet mee akkoord en bedankte zich voor de opzichtersfunctie. Hij werd door hogerop uitgescholden voor “ezel” en “sukkel”, omdat hij nee had gezegd, maar Lei gaf meer om de andere koempels en om hetgeen dat hij leuk vond, dan om de functie.

Lei kwam tijdens een instorting tot aan zijn middel onder een laag stenen terecht en is hier “door een engeltje op zijn schouder” onder uit gekomen. Helaas raakte hij hierbij flink gewond, waardoor het voetballen niet meer zo goed ging. Uit onderzoek bleek dat de opzichter onvoldoende had gecontroleerd. Er was namelijk een te grote hoeveelheid kolen in de transporteur gedaan, waardoor de bouwstelling door het teveel gegooide gesteente bleef vasthangen en afbrak. Hierdoor viel de bouwstelling weg. Lei kon gelukkig nog nét op tijd wegduiken!

Een ongeluk dat hem altijd is bijgebleven, vond plaats tijdens de nachtsjiech. Eén van de mijnwerkers bleef vasthangen aan de kabel van de lier, waardoor zijn been vanaf zijn lies werd afgetrokken. Na aanleiding van dit ongeluk werd een nieuwe veiligheidsmethode ingevoerd, waardoor de lier stopte zodra de hendel losliet.

Voor zijn 25-jarig jubileum heeft hij een gegraveerd horloge gekregen en van de koempels onder hem een mijnwerkersbeeld. Dit beeld schittert nu bij één van zijn kleinkinderen!

Toen de mijn in 1975 sloot, ging Lei in augustus over naar Rijkswaterstaat, wat een behoorlijke stap voor hem is geweest. Van zwaar en intensief werken, ging hij naar rustig en zittend werk. Ook is Lei een tijdje vrijwilliger geweest bij het Nederlands Mijnmuseum. Lei geeft aan dat hij terug ondergronds zou gaan voor het kameraadschap onder de koempels, iets wat hij enorm heeft gemist bij Rijkswaterstaat. Voor de werkzaamheden zelf zou hij niet terug gaan.

Net als vele andere mijnwerkers, kreeg Lei regelmatig te horen dat hij geen stoflongen zou hebben, echter bleek op latere leeftijd bij controle bij de arts dat hij nog maar 70% longcapaciteit had en wel degelijk stoflongen heeft opgelopen…

Lei heeft meegewerkt aan ‘Ach lieve tijd’ en aan ‘Weet je nog koempel?’. Hij controleerde hierbij of de inhoud klopte. In 'Weet je nog koempel? deel 6 - de vakopleiding' is een klein stukje over Lei te vinden: 

"Boven: Schoolrapport van Leo Cox, die nog geen dertien jaar was toen hij bij de OVS van de Oranje-Nassau I in dienst kwam. Naar eigen zeggen was hij de jongste OVS'er aller tijden. Met de oproep om het verlof niet te verslapen (bovenaan) zag de leiding de kans de jongens zelfs via het rapport een moralistische boodschap mee te geven. (particulier bezit)". (Bron: Waanders Uitgevers, Het Stadsarchief Heerlen, Sociaal Historisch Centrum voor Limburg Maastricht, Industrion Kerkrade, & Geon Heerlen. (2004). De vakopleiding. De mijnen in Limburg - Weet je nog koempel?, deel 6, p. 142.)